Sahte Psikologlara Dikkat!
Eylül 16, 2019
Tükenmişlik sendromunu kısaca bireyin iç kaynaklarında meydana gelen tükenme durumu olarak tanımlayabiliriz.
Psikolog Maslach tükenmişlik sendromunun üç alt boyuttan oluştuğunu ifade etmiştir. Birinci alt boyut, duygusal ve fiziksel bitkinlik; ikinci alt boyut, kişisel başarının azalması; üçüncü ve son alt boyut ise duyarsızlaşmadır.
Duygusal ve fiziksel bitkinlik boyutu; bunu yaşayan kişi duygusal ve fiziksel kaynaklarının bittiğini düşünür, aşırı bir yorgunluk hali içindedir. Birey kronik baş ağrıları, mide krampları, sindirim bozuklukları gibi fiziksel sorunların yanı sıra; çökkün duygu durumu, umutsuzluk, bezginlik gibi negatif duygusal yüklerle karşılaşabilir.
Kişisel başarının azalması boyutunda, kişi tükenmişlik sendromuna bağlı ortaya çıkan dikkatsizlik, başarısızlık gibi durumları kendisine atfeder. Kendisini yetersiz, başarısız, üretken olmayan biri olarak hisseder.
Duyarsızlaşma boyutu ise kişilerarası ilişkilerde kendisini gösterir. Tükenmişlik yaşayan kişiler, çevresinde ki insanlara karşı duyarsız olur ve kopuk bir pozisyonda bulunur. Kendisine ait sorumlulukları yerine getirmez ve başkasının yaşadığı sorunlara pek aldırış etmez.
Tükenmişliğe yol açan etkenler nelerdir?
Çalışma koşullarına bağlı tükenmişliğe yol açan sebepler söyle sıralanabilir:
- Yapılacak işin belirsizliği ve fazlalığı
- Yapılan işin mali karşılığının yetersiz olması
- Çalışma saatlerinin fazla olması
- Yapılan iş karşılığında insanlardan olumsuz davranışlar ve memnuniyetsizlikler görmek
- Tatil günlerinin az olması veya dinlendirici şekilde tatil yapamamak
- Takdir ve ödül yoksunluğu
Bireysel koşullara bağlı tükenmişliğe yol açan sebepler ise söyle sıralanabilir:
- Nevrotik davranışlarda bulunmak (aşırı şefkat istemek, odaklanamamak, güvensizlik, plan yapmamak, düşmanca ve saldırgan tutumlar içinde olmak, nefret, kin gibi kişiyi sağlıklı kişilerden uzaklaştıran tutum ve davranışlar sergilemek)
- Kaygılı bir birey olmak
- Kendine güvenin ve özsaygının düşük olması
- Kişilerarası ilişkilerde aşırı hassasiyet
- Egzersiz ve tatil gibi kişinin rahatlayabileceği olanakların olmaması
- Aile ve sosyal çevrenin bireyden yüksek beklentilerinin olması
- Aile ile zaman geçirememek
Tükenmişlik sendromuna yakalandığınızı nasıl anlarsınız?
On adıma tükenmişlik sendromu
- Tükenmişlik duygusu
Devamlı tükenmişlik duygusu ile kendinizi enerji kaybına uğramış hissedersiniz.
- Motivasyon kaybı
Sabahları kalktığınızda iş veya okul görevlerinizi yapmak için kendinizi çok zorlarsınız, geç kalkmalar artar. Ayaklarınız geri geri gider.
- Hayal kırıklığı, kin ve diğer negatif duygular
Pesimist duygu durumunuzun artmasıdır. Zaman zaman gerek hormonel gerek çevresel koşulların değişimi ile pesimist hissetmek normaldir. Burada önemli olan husus pesimist duygu durumunun alışılmadık şekilde uzun süredir hayatınızda yer almasıdır.
- Kognitif problemler
Dikkat ve konsantrasyonda azalma, yaşantıların yalnızca negatif kısımlarına odaklanmak, yapıcı düşüncelerde azalma.
- İş performansında gerileme
Geçmiş yıllardaki iş performansınızla hali hazırdaki iş performansınızı karşılaştırın. Şayet bu günlerde geçmişe göre daha az iş yapıyorsanız bu tükenmişliğin önemli bir göstergesidir.
- Ev ve iş yerinde kişilerarası problemler
Ufak meselelerden dolayı kızmaya, anlamsız konularda bağırıp çağırmaya başlamanız.
- Öz bakımı bırakmak
Her sabah özenerek hazırlanıp işe gitmek yerine sabah elinize ilk geçen şeyi giyip öyle gitmeye başladıysanız; çok fazla abur cubur özellikle çikolata yiyorsanız; uykusuzluk yüzünden sabahları kahve ile ayılıp çalışmaya başlıyorsanız; bunlarda tükenmişliğin bir diğer işareti olabilir.
- İş yerinde olmadığınız halde zihnin iş ile meşgul olması
Eve geliyorsunuz veya arkadaşlarınızla buluşuyorsunuz lakin işler ve görevler zihninizde cirit atıyorsa bu da tükenmişliğin bir işareti olabilir.
- Memnuniyette azalma
İş yaşantınız veya aile yaşantınız hakkında genel bir memnuniyetsizlik durumu yaşayabilirsiniz. Sosyal aktivitelerinizde, evde ya da iş yerinde her ne olursa olsun bir türlü mutlu olmuyor olabilirsiniz. Ancak bunun dozunun kaçması da tükenmişliğin arttığını gösterir.
- Sağlık problemleri
Nedeni belli olmayan boyun ağrıları, mide bulantıları, ishal, kabızlık, sebepsiz baş dönmeleri, baş ağrıları gibi psikolojik sebebe bağlı fiziksel rahatsızlık ismi verilen psikosomatik rahatsızlıklar olabilir. Stresin kronikleşmesi durumunda ise bunlar kalp rahatsızlıkları, bağışıklık sisteminde bozulmalar ve kronik sindirim sistemi problemi olarak karşımıza çıkabilir.
Sıralanan bu on maddeden en az altı tanesini hayatınızda gözlemliyorsanız bir psikologdan seans talebinde bulunabilirsiniz. Ancak şunu da belirtmeliyiz ki; lütfen internet üzerinden okuduğunuz yazılar ile kendinize teşhis koymayın çünkü psikolojik sorunlar karmaşıktır, birbirine benzer ve çoğu zaman asıl nedenler farklı alanlarda ortaya çıkar. Bırakın teşhisi psikologlar, psikiyatrlar koysun. Siz de bir uzman desteği ile şahsınıza özel ve özgün hayat tecrübelerinizi çözümlemenin keyfine varın!
Bu yazı tükenmiş sendromu hakkında fikir oluşturmak ve bilgilendirmek amacıyla yazılmıştır. Lütfen kendinize teşhis koymayın.
Bu konuda daha ayrıntılı bilgi edinmek isterseniz benim de kaynak olarak kullandığım Uzman Klinik Psikolog Ayşe Kaya Göktepe’nin Tükenmişlik Sendromu adlı kitabından faydalanabilirsiniz.
